Home  / Ostatni fortepian Fryderyka Chopina,Ostatni fortepian Fryderyka Chopina,Klucz do ostatniego fortepianu Fryderyka Chopina

Identification
Title
  • Title
    Ostatni fortepian Fryderyka Chopina
    Language
    Polish (language)
    Type
    tytuł opisowy
Brief description
Fortepian skrzydłowy wytwórni Ignace Pleyel & Compie., Paryż, 1848, numer seryjny 14810. Do instrumentu dołączony klucz.
Other number
  • Number
    D/480/1-2 [NIFC]
Parts
Parts
  • Object number
    M/87
    Object type
    grand pianos
  • Object number
    M/87/1
    Object type
    piano keys
  • Object number
    M/87/2
    Object type
    strings (chordophone components)
Description
Content (description)
Na pokrywie klawiatury prostokątna tabliczka lipowa z wygrawerowanym napisem: „Medailles d’Or 1827, 1834, 1839 et 1844 / Ignace Pleyel & Compie. / Facteur de Pianos / No 20 Rue Rochechouart PARIS”; z lewej strony płyty rezonansowej i na wielu częściach obudowy wybity numer seryjny: „14810”; na listwie zaczepowej atramentem odręcznie: „pour Louise”; na ramie klawiatury z lewej: „SCML / 4837”; pod listwą młotkową z lewej na papierowej wklejce odręcznie ołówkiem: "Peter Jon" [?]; na klawiszu A2 z prawej strony nieczytelna sygnatura ołówkiem, na listwie młotkowej oznaczenia dźwięków oraz odręcznie tuszem: „Bugerelle [?] 1469”; na lewym boku skrzyni wewnątrz wybite: „14810 / PFISTEB”; na mosiężnej ośmiokątnej plakietce przymocowanej do odchylanej części pokrywy skrzyni wygrawerowane: „Ce piano a été pendant deux ans en la possession de | FRÉDÉRICK CHOPIN. | à Paris | d’abord Cour d’Orleans No 9, rue S Lazare, ensuite | rue de Chaillot, 74 et enfin Place Vendôme No 12 | Jusqu’au jour de sa mort | (17 OCTOBRE 1849) | C’est le dernier Instrument qu’il a touché | et sur lequel il a composé”; wewnątrz skrzyni na prawym boku nad strunami lakowa pieczęć z orłem carskim i napisem cyrylicą: „ВАРШАВСКОЙ ТАМОЖ[ЕННЫЙ] ТРАНЗИТ” (prawdopodobnie carskiego urzędu celnego, kiedy w 1850 instrument przywieziono do Polski).
Na spodzie stołu klawiaturowego inskrypcja „44427 MN” (numer inwentarzowy Muzeum Narodowego w Warszawie).
Content (language)
  • French (language)
  • Russian (language)
Content (object)
  • Content - object
    manuscripts (document genre)
  • Content - object
    seals (artifacts)
Content (person)
Content (note)
Chopin grał i tworzył na tym instrumencie w latach 1848-49. Wypożyczony od firmy Ignace Pleyel & Compie., znajdował się w trzech ostatnich mieszkaniach Chopina: 9, Square d’Orléans; 74, rue de Chaillot; 12, place Vendôme.
Tabliczka dokumentująca użytkowanie fortepianu przez Chopiona została wytworzona i przytwierdzona do instrumentu z inicjatywy Jane Wilhelmiony Stirling. Zgodnie z zapisami w Księdze Produkcji fabryki Pleyela fortepian o nr. 14810 został wyprodukowany (zszedł z linii produkcyjnej) w dniu 10.08.1848 r po czym jeszcze w sierpniu tego roku został wypożyczony Fryderykowi Chopinowi o czym jest poczyniona wzmianka, tamże, w Księdze Sprzedaży Pleyela jest zapis ,że w dniu 11 pażdziernika 1849 r Jane Stirling zapłaciła za instrument 1900 Fr (cena fabryczna 2200 Fr)
Fortepian został przekazany przez J. W. Stirling Ludwice Jędrzejewiczowej łącznie z krzesłem, oba przedmioty zostały wymienione w wykazie autografów i pamiątek po Fryderyku Chopinie sporządzonym ok. 1888 roku przez wnuczkę Ludwiki, Józefę (autograf w kolekcji MFC, nr inw. M/685).

W zbiorach MFC znajdują się fotografie fortepianu ze stojącym obok krzesłem (nr inw. M/1316, M/1317). Można przypuszczać, że zostały one wykonane podczas Pierwszej Polskiej Wystawy Muzycznej zorganizowanej w 1888 roku w Pałacu Krasińskich przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.

Fortepian był eksponowany także w 1932 roku na I Wystawie dokumentów i pamiątek Chopinowskich zorganizowanej przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne i Muzeum Narodowe w Warszawie.

W publikacji: Oscar Comettant, „Un Nid d’autographes lettres inédites […]”, Paryż 1886, zamieszczona jest informacja o ostatnim fortepianie Chopina, który został rzekomo udostępniony autorowi w wytwórni „La Maison Pleyel et Wolff”, jako jej własność. Informacja ta, rozpowszechniona przez prasę polską ("Tygodnik mód i powieści" nr 13 z 28 marca 1885) skłoniła rodzinę Chopina do podjęcia sprostowania. W liście Henryka Jędrzejewicza z 25 maja 1885 roku zawarta jest prośba o podanie przez wytwórnię numeru seryjnego przedmiotowego fortepianu w celu wyjaśnienia zaistniałego nieporozumienia.
W odpowiedzi Auguste Wolff poinformował że firma w Paryżu posiada fortepian numer 7267 należący uprzednio do rodziny Obreskow, zakupiony na licytacji w 1862 roku. Źródłem nieporozumienia stała się umieszczona na wieku instrumentu tabliczka potwierdzająca, że przez dwa lata znajdował się w posiadaniu Fryderyka Chopina. Być może ten właśnie fortepian był eksponowany na wystawie „FRÉDÉRIC CHOPIN EXPOSITION DE TABLEAUX, GRAVURES, MANUSCRITS […]” w Bibliotece Polskiej w Paryżu w 1932 roku. Instrument został opisany pod poz. 212 jako „Piano de concert de F. Chopin, Coll. De la Maison Pleyel, Paris”.
Copy number
„14810”
Dimensions
  • Dimension
    height: 32,5 cm
  • Dimension
    height: 92 cm
  • Dimension
    width: 129 cm
  • Dimension
    length: 205 cm
Inscription content
  • Content
    „14810”
    Inscriber
    Role
    wytwórca
    Inscription date
    1848  (01/01/1848 - 31/12/1848)
    Inscription medium
    tusz
    Inscription method
    odciśnięta
    Inscription type
    numer seryjny
  • Content
    „pour Louise”
    Inscriber
    Inscriber
    Stirling, Jane Wilhelmina
    Role
    autor wpisu dedykacyjnego
    Inscription date
    1848  (01/01/1848 - 31/12/1848)
    Inscription language
    French (language)
    Inscription medium
    pióro
    Inscription method
    napisana
    Inscription type
    dedykacja
  • Content
    „Peter Jon”
    Inscriber
    Inscriber
    Role
    autor dopisku
    Inscription date
    1848-1850  (01/01/1848 - 31/12/1850)
    Inscription medium
    ołówek grafitowy
    Inscription method
    napisana
    Inscription type
    dopisek rękopiśmienny
  • Content
    „Bugerelle [?] 1469”
    Inscriber
    Inscriber
    Role
    autor dopisku
    Inscription date
    1848-1850  (01/01/1848 - 31/12/1850)
    Inscription medium
    tusz
    Inscription method
    napisana
    Inscription type
    dopisek rękopiśmienny
  • Content
    „Medailles d’Or 1827, 1834, 1839 et 1844 | Ignace Pleyel & Compie.| Facteur de Pianos | No 20 Rue Rochechouart PARIS”
    Inscriber
    Inscriber
    Role
    grawer
    Inscription date
    1844-1850  (01/01/1844 - 31/12/1850)
    Inscription interpretation
    Napis na tabliczce dokumentuje przyznanie firmie Pleyel nagród podczas wystaw światowych w 1827, 1834 i 1844 roku.
    Inscription language
    French (language)
    Inscription medium
    rylec
    Inscription method
    wyryta
    Inscription translation
    Złote medale w 1827, 1834, 1839 i 1844 roku, Ignace Pleyel & Compie., wytwórca fortepianów, Paryż, Rue Rochechouart 20
    Inscription type
    etykieta
  • Content
    „Ce piano a été pendant deux ans en la possession de | FRÉDÉRICK CHOPIN. | à Paris | d’abord Cour d’Orleans No 9, rue S Lazare, ensuite | rue de Chaillot, 74 et enfin Place Vendôme No 12 | Jusqu’au jour de sa mort | (17 OCTOBRE 1849) | C’est le dernier Instrument qu’il a touché | et sur lequel il a composé”
    Inscriber
    Inscriber
    Role
    grawer
    Inscription date
    17/10/1849-1850  (17/10/1849 - 31/12/1850)
    Inscription language
    French (language)
    Inscription medium
    rylec
    Inscription method
    wyryta
    Inscription translation
    Ten fortepian był przez dwa lata w posiadaniu Fryderyka Chopina w Paryżu, najpierw pod adresem Square d’Orléans 9/St. Lazare , następnie Chaillot 74 i Place Vendôme 12 - do dnia jego śmierci. Jest to ostatni instrument, którego Chopin dotykał i na którym komponował.
    Inscription type
    etykieta
  • Content
    „ВАРШАВСКОЙ ТАМОЖ[ЕННЫЙ] ТРАНЗИТ”
    Inscriber
    Inscriber
    Inscription date
    1850  (01/01/1850 - 31/12/1850)
    Inscription language
    Russian (language)
    Inscription medium
    tłok
    Inscription method
    odciśnięta
    Inscription translation
    Warszawski tranzyt celny
    Inscription type
    stempel inny
  • Content
    „44427 MN”
    Inscriber
    Role
    autor dopisku
    Inscription date
    1924  (01/01/1924 - 31/12/1924)
    Inscription interpretation
    numer inwentarzowy Muzeum Narodowego w Warszawie
    Inscription method
    napisana
Material
  • Material
    wood (plant material)
  • Material
    metal
  • Material
    ivory (material)
  • Material
    varnish
  • Material
    rosewood (wood)
  • Material
    palisander (wood)
  • Material
    brass (alloy)
  • Material
    cast iron
  • Material
    steel (alloy)
Materials & techniques note
drewno (palisander, świerk/drewno liściaste, lipa, heban), metal (stal, elementy ramy z żeliwa, mosiądz), kość słoniowa, płyta rezonansowa ze świerku; materiały dodatkowe: filc, papier, lak
Physical description
Prostostrunny, rama półmetalowa z 4 wspornikami łączonymi poprzecznie, naciąg 2-3-strunny, mechanika angielska repetycyjna o pojedynczym działaniu, tłumiki górne z kontrklawiaturą. Zakres klawiatury: C2-a4 – 6⅔ oktawy, rejestry mechaniczne: 2 pedały – una corda i podnośnik tłumików. Dodatkowa płyta rezonansowa umocowana nad ramą.
Pokrywa skrzyni o brzegach profilowanych, na narożach rzeźbiona w liść akantu, na prawym boku trzy toczone, profilowane i rzeźbione uchwyty zamknięć pokrywy (rozeta roślinna). Skrzynia w dolnej części obwiedziona listwą rzeźbioną na górnej krawędzi w ćwierćkawałeczki, nogi rzeźbione w liść akantu, u góry i u dołu tłoczone, profilowane, zakończone rolkami; kostki nóg z płycinami o brzegach rzeźbionych w ćwierćkawałeczki. Zawieszenie pedału w kształcie liry z podstawą ozdobioną ćwierćkawałeczkami. Pulpit i podstawki boczne ramkowe, ozdobnie wycinane. Pokrywa klawiatury esowato profilowana, od wewnątrz prostokątna ramka z podwójnej żyłki mosiężnej, w centrum prostokątna tabliczka z napisem firmowym. Boki przy klawiaturze ozdobione kątownikami z wolutami rzeźbionymi w liść akantu, klawiatura wykładana kościa słoniową.
Production
Persons
  • Person
    Stirling, Jane Wilhelmina
    Role
    autor dedykacji
Organisations
Places
  • Place
    Paris (7008038)
    Role
    miejsce wykonania / wytworzenia
Dates
  • Date
    10/08/1848
    Role
    data wykonania / wytworzenia
  • Date
    1850  (01/01/1850 - 31/12/1850)
    Role
    dołączenie do obiektu dodatkowego elementu
    Note
    odręczna dedykacja na listwie zaczepowej, tabliczka dokumentująca użytkowanie
  • Date
    1850  (01/01/1850 - 31/12/1850)
    Role
    dołączenie do obiektu dodatkowego elementu
    Note
    pieczęć lakowa carskiego urzędu celnego
Techniques
  • Technique
    woodcarving
  • Technique
    handwriting
  • Technique
    stamping (marking)
History and association
Associated place
  • Place
    Chaillot
  • Place
    12, place Vendôme - Hôtel Baudard de Saint-James
  • Place
    9, square d'Orléans
Object history note
Fortepian był przez Chopina wypożyczony od firmy Pleyel w sierpniu 1848 r Po śmierci kompozytora wykupiła go od producenta w dniu 11 pażdziernika 1849 r Jane Wilhelmina Stirling i w czerwcu 1850 roku wysłała do Warszawy, do siostry Fryderyka Chopina, Ludwiki Jędrzejewiczowej. W kolejnych latach instrument był w posiadaniu dzieci i wnuków Ludwiki Jędrzejewicz, kolejno: Ludwiki Ciechomskiej, Antoniego Jędrzejewicza, Marii Ciechomskiej. 3 czerwca 1924 roku został sprzedany przez Marię Ciechomską Muzeum Narodowemu w Warszawie. Był eksponowany w gmachu Muzeum przy ul. Podwale 15, na początku II wojny światowej przewieziony do głównego gmachu Muzeum, Aleje Jerozolimskie 2, gdzie pozostawał do 22 sierpnia 1944.
Po upadku powstania warszawskiego został wywieziony przez okupantów do Austrii, do Fischhorn pod Salzburgiem. Do Warszawy powrócił 24 kwietnia 1946 roku. W latach 50-tych był przez pewien czas eksponowany w Żelazowej Woli.
W 1958 roku fortepian został przekazany przez Muzeum Narodowe w depozyt, a 20 grudnia 1967 roku przekazany na własność Towarzystwu im Fryderyka Chopina. Od 2005 roku depozyt Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina.
Krzesło, przekazane do zbiorów Muzeum Narodowego razem z fortepianem, jest odnotowane w MNW jako strata wojenna.
References
  • Reference (controlled)
    http://fortepian.instrumenty.edu.pl/
    Reference details
    Opis katalogowy: prof. Benjamin Vogel, szczegóły: http://fortepian.instrumenty.edu.pl/pl/pianos/show/piano/10. Fot. Waldemar Kielichowski © Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa. Wykonanie zdjęć instrumentów zrealizowane zostało we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
    Reference note
    Autor karty: Beniamin Vogel
  • Reference (controlled)
    Wróblewska-Straus, Hanna. Bliskie naszemu sercu pamiątki chopinowskie : katalog wystawy. Warszawa : Towarzystwo imienia Fryderyka Chopina, 1980. 107, [1] s., il. (w tym kolor.), nuty, portr.
    Reference details
    s. 89, il. barwna s. 88
    Catalogue number
    77
  • Reference (controlled)
    Kolekcje chopinowskie = Les fonds Chopin : katalog wystawy = catalogue de l'exposition / [scenariusz, wstęp i katalog wystawy Hanna Wróblewska-Straus ; tł. tekstów na fr. Maria Michalik ; oprac. graf. katalogu i projekt plastyczny Tadeusz Kobyłka]. Warszawa : Towarzystwo im. Fryderyka Chopin, 1985. 132 s. : faks., fot., portr., rys. ; 21 cm.
    Reference details
    s. 34
    Catalogue number
    26
  • Reference (controlled)
    Janicki, Maciej. Muzeum Fryderyka Chopina. London : Scala Arts & Heritage Publishers, 2018. Ss. 80, il. barwne, 190 x 165 mm. (Curator's Choice) ISBN 978-1-78551-125-7.
    Reference details
    s. 24, il. barwna s. 25
    Reference association
    cited and illustrated
  • Reference (controlled)
    Krajowe Centrum Badań nad dziedzictwem, Ochrona, użytkowanie koncertowe i eksponowanie fortepianów historycznych z kolekcji Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. Raport z badań i opracowanie wyników, Kraków, 31.08.2018
    Reference (free text)
    Fotografia w celu dokumentacji stanu zachowania: Piotr Frączek, Michał Obarzanowski, Wykonanie badań oraz opracowanie wyników badań: Julio M. del Hoyo-Meléndez, Wykonanie badań oraz opracowanie strategii ochrony: Joanna Sobczyk
  • Reference (controlled)
    Wróblewska-Straus, Hanna. Chopin : daleko rozsławił swe imię : wystawa zorganizowana w sto pięćdziesiątą rocznicę śmierci kompozytora. Warszawa: Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, 1999. 200+56 s., il. ISBN 83-85981-75-6.
    Reference details
    s. 123-124, il.
    Catalogue number
    244
    Reference association
    katalog wystawy
  • Reference (controlled)
    Katalog rozumowany pierwszej polskiej wystawy muzycznej 1888 ułożony przez Aleksandra Polińskiego, Warszawa, "Echo Muzyczne", 1888
    Reference details
    s. 6, 53
    Catalogue number
    503, 504
    Reference association
    katalog wystawy
    Reference note
    Fortepian opisany na s. 6 pod poz. 503 jako "Fortepian Chopina, fabryki Pleyela".
    Krzesło opisane na s. 53 pod poz. 504 jako "Krzesło Chopina".
    Pod poz. 545 jest opisany dokument: "Dowód fabryki Pleyela poręczający autentyczność fortepianu Chopina".
  • Reference (controlled)
    Katalog I Wystawy dokumentów i pamiątek Chopinowskich zorganizowanej przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne i Muzeum Narodowe w Warszawie, marzec-kwiecień 1932 = Catalogue de la I Exposition des documents et des souvenirs de Chopin organisée par la Société de Musique de Varsovie et le Musée national à Varsovie, Mars-Avril 1932 / [eksponaty zebrał i skatalogował Leopold Binental]. Warszawa : nakł. Komitetu II Międzynarodowego Konkursu im. Chopina, [ca 1932]. 40 s., [2] k. tabl. : il. ; 23 cm.
    Reference details
    s. 19
    Catalogue number
    227
    Reference note
    Instrument opisany pod poz. 227 jako "OSTATNI FORTEPIAN CHOPINA (z jego mieszkania na place Vendôme)".
  • Reference (controlled)
    Walka o dobra kultury : Warszawa 1939-1945. / wybór il. Maria i Andrzej Szypowscy ; indeks Lucyna Michalska ; księga zbior. pod red. Stanisława Lorentza. Warszawa : Państ. Inst. Wydawniczy, 1970. 636, [4] s., [44] tabl. : il. ; 23 cm.
    Reference details
    tom 1, ss. 52-55 i 58, t. II ss. 339 i 379
    Reference association
    published book
    Reference note
    Stanisław Lorentz, "W Muzeum i gdzie indziej"
    Bohdan T. Urbanowicz "Dziennik Fischhornu"
  • Reference (controlled)
    Rocznik Chopinowski (Warszawa) 0208-5992 R. 12 (1980). Wróblewska-Straus, Hanna. Listy Jane Wilhelminy Stirling do Ludwiki Jędrzejewiczowej.
    Reference details
    s. 108, 110-115, 118-123
    Reference association
    wydawnictwo ciągłe
Field collection

    Additional cataloging

    M/87

    Parts in this aspect
    M/87
    Identification
    Title
    • Title
      Ostatni fortepian Fryderyka Chopina
      Language
      Polish (language)
      Type
      tytuł opisowy
    Brief description
    Fortepian skrzydłowy wytwórni Ignace Pleyel & Compie., Paryż, 1848, numer seryjny 14810.
    Other number
    • Number
      D/480/1 [NIFC]
    Parts
    Parts
    • Object number
      M/87
      Object type
      grand pianos
    • Object number
      M/87/1
      Object type
      piano keys
    • Object number
      M/87/2
      Object type
      strings (chordophone components)
    Description
    Production
    Organisations
    Places
    • Place
      Paris (7008038)
      Role
      miejsce wykonania / wytworzenia
    Dates
    • Date
      1848  (01/01/1848 - 31/12/1848)
      Role
      data wykonania / wytworzenia
    History and association
    Field collection

    M/87/1

    Parts in this aspect
    M/87/1
    M/87/2
    Identification
    Title
    • Title
      Klucz do ostatniego fortepianu Fryderyka Chopina
      Language
      Polish (language)
      Type
      tytuł opisowy
    Brief description
    Klucz do fortepianu skrzydłowego wytwórni Ignace Pleyel & Compie., Paryż, 1848.
    Other number
    • Number
      D/480/2 [NIFC]
    Parts
    Parts
    • Object number
      M/87
      Object type
      grand pianos
    • Object number
      M/87/1
      Object type
      piano keys
    • Object number
      M/87/2
      Object type
      strings (chordophone components)
    Description
    Material
    • Material
      metal
    Production
    Organisations
    Places
    • Place
      Paris (7008038)
      Role
      miejsce wykonania / wytworzenia
    Dates
    • Date
      1848  (01/01/1848 - 31/12/1848)
      Role
      data wykonania / wytworzenia
    Techniques
    • Technique
      hammering (metal finishing)
    History and association
    Field collection

    M/87/2

    Identification
    Brief description
    Oryginalne struny basowe od ostatniego fortepianu Chopina
    Features
    Oryginalne struny basowe pochodzące z czasów produkcji fortepianu, wymienione na nowe w 2022 podczas konserwacji fortepianu przez Paula McNultege'go
    Parts
    Parts
    • Object number
      M/87
      Object type
      grand pianos
    • Object number
      M/87/1
      Object type
      piano keys
    • Object number
      M/87/2
      Object type
      strings (chordophone components)
    Description
    Production
    History and association
    Field collection