"Chopin.—Waltz in F minor. (Auto.) Lent by Mr. Adolph Schlosser."

"Autograf "A Madame Oury..." s.1
"Jacques Samuel, Londyn
"F. 1445"

Autograf sztambuchowy (dla Anne-Caroline de Belleville-Oury).
Paris 10 Dcembre 1842.
Wien, w zb. Jacques'a Samuela.
à Madame Oury Paris 10 Dcembre 1842. F. Chopin.
T. 53. S. 1 (s. verso pusta). Pięciolinii 12. Tekst na pięcioliniach 1-2, 4-5, 7-8, 10-11. Za kreskami taktowymi ostatniego t. w basie podpis Fch. Na pięciolinii 12 z prawej i poniżej na dolnym marginesie dedykacja, data i podpis jw. Wszystkie rogi obcięte. Całość naklejona (?) na papier (dziś bardzo zniszczony). Na tym papierze z prawej u dołu adnotacja: ze zbiorów A. Hedley'a. Pod dolnym marginesem podklejona kartka z tekstem Presented to me by Mr Collard June 1895.
Prowen.: Ofiarowany przez F. Chopina pianistce Anne-Caroline de Belleville-Oury. Do czerwca 1895 r. własność pana Collarda, fabrykanta instrumentów muzycznych w Londynie. Około 1910 r. zakupiony przez kolekcjonera Westley-Manning w Londynie. W 1949 r. przekazany Arthurowi Hedleyowi w Londynie. Od stycznia 1963 r. w zb. Jacques'a Samuela w Wiedniu.
Bibliogr.: Kobylańska6 - s. 26, Bronarski17 - s. 387, DzW IX - s. 129 i 130, Hedley6 - s. 4, Brown7 - poz. 138(2) (niedokładna ded.), Bronarski20 - s. 331, Henle Verlag3 - s. 6, 8 i 10, Kobylańska34a - s. 206, Harasowski3 - s. 25 (mylna prowen.), Brown10 - poz. 138(2) (niedokładna ded.), Turłop -d. 92, A - s. 103.
Facsimile: Mirska9 - s. 239, w niniejszym katalogu Tabela I - poz. 18 (zakończenie).
Foto: TiFC F. 1445 (dawniej N/370, F/2866).

[...] Nr 2 f-moll, 124 lub 72 takty PWM-IFC/IX, 12, 12bis
komp [...] 1842 f nr 2
dedyk [...] A Madame Oury [...]
rkp podstawowe: [...] Autograf z oznaczeniem tempa jw. [All-to], opatrzony w zakończeniu dedykacją, podpisem i datą "à Madame Oury Paris 10 Decembre 1842.", jedna strona * Wiedeń, zbiory prywatne; Warszawa, TiFC F. 1445. [...]
Walc we wszystkich wyżej opisanych autografach, różniących się szczegółami melodyki i akompaniamentu, ma formę dwuczęściową z zaznaczeniem repetycji części pierwszej tylko na początku i bez powtarzania części drugiej. [...]
pomocnicze: Incipity dwóch Walców zanotowane w spisie Ludwiki Jędrzejewiczowej Kompozycyje niewydane, opatrzone adnotacjami i datami: Walc f nr 2 "z 40 r 41 napisał Font[ana] on ma", [...] * Warszawa, TiFC M/301, F. 1752.
wyd oryg francuskie: OPF Paris, J. Meissonnier Fils Trois Valses | No. 3 à 5 | 5e. Livraison | des oeuvres posthumes | DE | F. CHOPIN | A. V. | J. M. 3527, stron 9, [lipiec 1855].
niemieckie: OPF Berlin, A. M. Schlesinger 5 e LIVRAISON TROIS VALSES No. 3-5. Op. 70, stron 11, S. 4396, [maj 1855]. [...] Wydanie Walca f nr 2 na podstawie autografów w edycji PWM-IFC/IX, 12bis. [...]

Opus 70
Drei Walzef für Klavier
KKp 1007-1033, 1308 a und 1309-1311
(...)
2. 72 Takte.
(...)
Nr. 2 f-moll
Der Erstdruck enhält keine Widmung; siehe jedoch die Widmungen Aa-d.
Entstehungszeit: 1840/1841 (Jędrzejewicz-Verzeihnis, Opieński1) * 1841? (siehe Aa; Brown9: Juni 1841) * 1842 (siehe Ab; Hedley6) * 1843 (Fontana, Jachimecki3, Niecks2, Sydow1).
Autographe:
(...)
(b) Zwölfzeiliges Einzelblatt (Querformat); hinter dem letzen Takt die Unterschrift Fch; auf System 12 und dem unteren Rand rechts die Widmung à Madame Oury Paris 10 Dcembre 1842. F. Chopin. Rückseite leer. - Chopin schenkte dieses Autograph der Pianistin Anne Caroline de Belleville Oury und bat sie in einem Brief, diesen Walzer für sich zu bechalten ("... Je ne voudrais pas qu'elle vît le grand jour".). Später, bis Juni 1895, Eigentum des Londoner Instrumentenbauers Mr Collard. Etwa 1910 erwarb der Sammler Westley-Manning die Hs., die schließlich 1949 in die Sammlung von A. Hedley kam, - Seit Januar 1963 im Besitz von Jacques Samuel, Wien; PhA Ch: F. 1445. -
Abb.: Mirska9 S. 239.
(...)
Briefe: An Anne C. de Belleville Oury: 10. Dezember 1842 (?, siehe Datumsangabe auf Ab).
Literatur: (...) Zu AB: Bronarski18 S. 397, - 21 S.331, Brown9 Pos. 138 (2), DzW IX S. 129f., Harasowski3 S. 25, Hedley6 S.4, Henle3 S. 6/8/10, Kobylańska7 S. 26. (...)
Erstausgabe : Siehe op. 69 Nr 2, EAa.

MSS. (...)
(2) Inscribed 'à Mme. Oury, Paris, 10 December 1842' : Arthur Hedley, London.

(2) Inscribed 'à Mme. Oury, Paris, 10 December 1842' : Dr Jacques Samuel, London.

str. 3:
8. Walc f WN 55
8a. Wersja autografu dla pani Oury
s. 38 t. 4 i 12 pr.r. Potrójną przednutkę należy wykonać tak, by jej pierwszą nutę uderzyć równocześnie z nutą basową.
t. 20 pr.r. Wykonanie 3. ćwierćnuty taktu: [zapis nutowy].
s. 39 t. 52 Wybierając wersję wariantu, należy powtórzyć całość Walca (bez repetycji t. 1-20) i zakończyć wersją główną tego taktu.
str. 14-16:
8. Walc f WN 55
Spośród pięciu zachowanych autografów tego Walca tylko dwa są datowane. Nie pozwala to na ustalenie ich chronologii i utrudnia określenie wzajemnych powiązań. Analiza statystyczna 46 miejsc, w których autografy różnią się między sobą (nie uwzględniamy łukowania i innych, sporadycznie pojawiających się oznaczeń wykonawczych), pozwala wysnuć następujące wnioski:
— autograf ofiarowany pani Oury skupia w sobie elementy tworzące najbardziej stabilną część Chopinowskiej koncepcji Walca: w 43 na 46 rozpatrywanych miejsc jego wersja jest potwierdzona wersją przynajmniej jednego, innego autografu;
— autograf dedykowany pannie Gavard zawiera największą liczbę elementów należących w ramach tej koncepcji do obszaru dynamicznej zmienności: aż w 21 miejscach ma on rozwiązania odmienne niż pozostałe autografy;
— autografy dla pani Oury i panny Krudner są najbardziej zbliżone do siebie, co zgadza się z dwudniowym zaledwie odstępem czasu między datami ich dedykacji; drugą taką parę tworzą autograf Rothschildów i autograf dla hrabiny Eszterhazy.
Osobnym zagadnieniem jest wersja Walca zawarta – z niewielkimi różnicami – w kopii i wydaniu Fontany oraz wydaniu Wildta. Różni się ona znacznie od wersji autografów (wszystkich), a autentyczność pewnych elementów budzi poważne wątpliwości (np. obniżona linia basu w t. 6-8 czy niewykonalne ze względu na rozpiętość ręki przedłużenia nut basowych w t. 13-17). Można przypuszczać, że Fontana dysponował jakimś skrótowo notowanym autografem roboczym, z którego sporządził kilka odpisów, z konieczności dopełniając według swojego uznania miejsca trudne lub niemożliwe do odczytania. Zachowany fragment byłby jednym z nich, inne mogły posłużyć za podkład obu wymienionym wydaniom.
Ź r ó d ł a
AR Autograf ze spuścizny Rothschildów (Bibliothèque Nationale, Paryż). Walc rozpoczyna się w nim bez przedtaktu, co może oznaczać, że jest to najwcześniejszy z zachowanych autografów.
AE Autograf ofiarowany hrabinie Eszterhazy, z dedykacją, podpisem Chopina i określeniem legato na początku (Abbaye de Royaumont). Zawiera ołówkowe dopiski Chopina, świadczące o wykorzystaniu go w czasie lekcji.
AK Autograf wpisany do albumu Marie de Krudner, z dedykacją i podpisem Chopina, datowany „Paryż, 8 grudnia 1842” (data bywa odczytywana mylnie jako 8 VI 1841; Bibliothèque Nationale, Paryż). Jako jedyny ma oznaczenie tempa, Allto [Allegretto].
AO Autograf ofiarowany Annie-Karolinie de Belleville-Oury, z dedykacją i podpisem Chopina, datowany „Paryż, 10 grudnia 1842” (zbiory prywatne, fotokopia w Muzeum Fryderyka Chopina, Warszawa).
AG Autograf ofiarowany Elizie Gavard, z dedykacją i podpisem Chopina (Bibliothèque Nationale, Paryż). Stosunkowo liczne poprawki świadczą o tym, że Chopin starał się zanotować przemyślaną wersję utworu, a nie tylko podarować czysty, okazjonalny rękopis.
KX Kopia nieznanego kopisty, odtwarzająca z kilkoma błędami tekst
AE (Bibliothèque Nationale, Paryż).
KY Kopia AG sporządzona przez innego, nieznanego kopistę (Bibliothèque Musicale de l’Opéra, Paryż). Bardzo czysta, staranna i wierna kopia zawiera sensowne propozycje rozwiązań kilku niejasności notacji AG (t. 22 i 38 pr.r., t. 37 l.r., repetycja 2. części).
KC Kopia ze spuścizny księżny Marceliny Czartoryskiej, zdaniem Artura Hedleya pisana jej ręką (zbiory prywatne, fotokopia w Muzeum Fryderyka Chopina, Warszawa). Tekst KC najbardziej zbliżony jest do tekstu AE (nie licząc kilkunastu wyraźnych błędów), zawiera też jednak szereg elementów wskazujących na jej pochodzenie od innego rękopisu (autografu lub kopii), nieznacznie różniącego się od AE. Świadczą o tym: oznaczenia wykonawcze nieobecne w AE oraz wersja t. 46-47 zgodna z t. 30-31 (pierwotna lub błędna), co może wskazywać na użycie w rękopisie będącym podstawą KC skrótu na oznaczenie t. 37-47.
KF Kopia Juliana Fontany, z której zachowała się jedynie druga strona, od t. 24 do końca (Biblioteka Publiczna, Bydgoszcz). KF wykazuje istotne różnice w stosunku do autografów (najważniejsze w t. 25, 27 i analog., 34-35, 50 i 52).
Wp Pierwsze wydanie polskie, I. Wildt, Kraków 1852, zawierające także Walc h WN 19. Według informacji podanej na okładce, oba Walce zostały w 1844 r. wpisane przez Chopina do albumu hrabiny P*** [Plater], co w wypadku tego Walca wydaje się – ze względu na szereg miejsc wątpliwej autentyczności – mało prawdopodobne. Można raczej przypuszczać, że wydawca, dysponując jednym autografem z albumu (Walca h), dla celów marketingowych dołączył drugi, pochodzący z innego źródła, nie precyzując jego pochodzenia. Tekst wykazuje tylko niewielkie odchylenia od wersji KF, wydaje się jednak, że niektórych z nich nie da się wytłumaczyć ewentualnymi błędami lub adiustacjami wydawcy (np. w t. 34-35 Wp ma – wbrew KF – rytm zgodny z rytmem autografów). Sugeruje to, że podkładem do Wp był inny rękopis, oparty na tym samym źródle co KF. Wydanie zawiera kilka niewątpliwych błędów.
WF Dwa niemal jednobrzmiące wydania pośmiertne, francuskie i niemieckie, zredagowane przez Juliana Fontanę, obejmujące trzy Walce (nr 1 Ges WN 42, nr 2 f WN 55, nr 3 Des WN 20):
WfF Wydanie Fontany francuskie, J. Meissonnier Fils (J. M. 3527), Paryż VII 1855. Tekst wysokościowo-rytmiczny WfF tylko w minimalnym stopniu odbiega od wersji Wp, jednak niektóre różnice graficzne wskazują raczej na pochodzenie obu wydań od wspólnego źródła niż na bezpośrednią zależność. Wszystkie oznaczenia wykonawcze WfF są zapewne dodatkiem Fontany, z jego też inicjatywy wypisano nutami wszystkie powtarzane fragmenty.
WnF Wydanie Fontany niemieckie, A. M. Schlesinger (S. 4396), Berlin VII 1855, oparte zapewne na odbitce korektorskiej WfF. W WnF zeszyt z tymi trzema Walcami opatrzony został nieautentycznym numerem opusowym 70.
F = KF, WF i Wp (ze względu na brak KF, w t. 1-23 F = WF i Wp).
Z a s a d y r e d a g owa n i a t e k s t u n u t owe g o
Podajemy dwie wersje Walca, oparte na AO i AG. Przy wyborze tych właśnie autografów braliśmy pod uwagę następujące argumenty:
— tekst AO budzi najmniej wątpliwości, gdyż niemal wszystkie zapisane w nim wersje występują także w innych autografach;
— AG zawiera najwięcej oznaczeń wykonawczych i nosi ślady cyzelowania szczegółów;
— teksty obu tych autografów różnią się na tyle wyraźnie, że można je uznać za odmienne wersje utworu.
Do każdej z wersji dołączamy w formie wariantów najistotniejsze muzycznie, autentyczne odmiany występujące w pozostałych źródłach. Nieliczne oznaczenia dynamiczne, występujące tylko w AG, AE i KC, podajemy w obu wersjach Walca. Chopinowskie palcowanie pochodzi z AE. Wersję kopii Fontany, zredagowaną na podstawie F, podajemy w dodatku (s. 60-61).
8a. Wersja autografu dla pani Oury. Podajemy tekst AO. Warianty pochodzą z AK i KF. Oznaczenia wykonawcze w nawiasach zaczerpnięte są z AK, AG, AE i KC. W poniższej części komentarza, oprócz omówienia problemów redakcyjnych tej wersji, sygnalizujemy ważniejsze odmiany tekstu Walca w innych źródłach. Nie odnotowujemy licznych błędów KC. s. 38
Początek pr.r. W źródłach spotykamy następujące wersje początku (pomijamy ewentualne oznaczenia wykonawcze z wyjątkiem łuków i akcentów):
AR
KX, Wp
AE, KC
AO, AK, AG (→KY), WF
W Wp nie ma łuku, a w WF łuk rozpoczyna się od 1. ósemki.
Allegretto występuje w AK, a legato w AE (→KX) i KC.
t. 1, 9, 13, 29 i 45 Określenia dynamiczne w nawiasach pochodzą z KC.
t. 1 i 52 Powtórzenie całości Walca jest oznaczone w KF i Wp, a wypisane nutami w WF. Zarówno sama idea takiego powtórzenia, jak i połączenie t. 52 z 1 mają cechy autentyczności:
— zbliżoną formę miał pierwotnie Walc a op. 34 nr 2, gdyż koda (od 3. ćwierćnuty t. 152) była dopisana później; trzon Walca stanowi dwukrotnie powtórzona, zamknięta muzycznie całość, jaką tworzą t. 17-84;
— połączenie harmoniczne zapisane w wersji wariantu t. 52 pojawia się kilkakrotnie w utworach Chopina, patrz Walc As WN 28, t. 11-12 (tekst nutowy i komentarz). Patrz też komentarz do t. 52.
t. 4 l.r. Podajemy wersję AO i AK. W pozostałych źródłach nie ma pauzy na 3. ćwierćnucie taktu: w AR i AE (→KX) jest powtórzony akord as-c1-as1, AG (→KY) ma inną wersję, F – jeszcze inną (patrz
wersja 8b i Dodatek).
t. 5 pr.r. Przednutka es2 występuje w AO, AK, AR i F, nie ma jej w AG (→KY), AE (→KX) i KC.
t. 5-6 l.r. Na 3. ćwierćnucie taktu AK ma pauzę w t. 5, a tercję as-c1 w t. 6. Podajemy zgodną wersję pozostałych rękopisów. Por. komentarz do t. 12-13.
t. 6-8 l.r. Wersja F, w której bas schodzi aż do B1, budzi wątpliwości natury stylistycznej: obniżenie to nie znajduje kontynuacji ani w następnej frazie, ani w całym dalszym biegu utworu. Wzmacnianie lub obniżanie linii basu należało do najczęstszych adiustacji Fontany w redagowanych przezeń Oeuvres posthumes.
t. 7 l.r. AG (→KY) ma obniżoną pozycję akordów na 2. i 3. ćwierćnucie taktu. Identyczny akord, lecz tylko na 2. ćwierćnucie taktu, ma F.
t. 9 l.r. Na początku taktu AG (→KY) i AE (→KX) i KC mają As.
t. 11 pr.r. Wariant pochodzi z AK. Tego typu urozmaicenie motywu przez rozdrobnienie dłuższych wartości jest bardzo charakterystyczne dla Chopina (por. komentarz do Mazurka g op. 24 nr 1,
t. 59).
t. 12 pr.r. Ozdobnik na początku taktu mają tylko AO i AK.
L.r. Jako najwyższą nutę akordu na 2. ćwierćnucie AO i AK mają f1; w pozostałych źródłach występuje d1.
t. 12-13 l.r. Podajemy wersję AO. W AK pauza na 3. ćwierćnucie pojawia się w t. 13: [zapis nutowy]. Pozostałe źródła nie mają pauz w tych taktach.
t. 15-16 pr.r. Zwraca uwagę odmienna wersja melodii pojawiająca się w F. Jej autentyczność wydaje się niewątpliwa – por. bardzo podobny zwrot w powstałym tylko nieco wcześniej Sostenuto WN 53, t. 19-20. Może to być zatem pierwsza redakcja tego fragmentu.
t. 18 pr.r. Wariant pochodzi z AK (wersję tę ma też AE). Pozostałe źródła mają wersję z fis2, którą podajemy w tekście głównym. L.r. AG (→KY) ma inną wersję akompaniamentu, a F – jeszcze
inną (patrz wersja 8b i Dodatek). Podajemy tekst AO i pozostałych rękopisów.
t. 21 l.r. Podajemy tekst AO. W AK na 2. i 3. ćwierćnucie występują sekundy as-b (jak w t. 37). Pozostałe źródła mają trójdźwięki f-b-des1.
t. 22 i analog. pr.r. Na 1. ćwierćnucie tych taktów podajemy tekst AO. Poniżej zestawiono figury melodyczne użyte w tych miejscach w poszczególnych źródłach (3 = triola):
t. 22 30 38 46
AR 3
AE 3
AO 3 3
AK 3 3
AG lub 3 3 lub 3 3
F
(Pisownia AG jest niejasna – patrz komentarz do wersji 8b.) W kopiach powyższe wersje są już tylko powtórzone (nie zawsze dokładnie).
t. 22 pr.r. Na 3. ćwierćnucie taktu AR ma rytm [zapis nutowy].
L.r. Na 2. i 3. ćwierćnucie AK ma akordy f-as-des1. Wersja ta ma raczej przypadkowy charakter, gdyż Chopin nie powtórzył jej w identycznym kontekście w t. 38. Podajemy tekst AO i pozostałych rękopisów. Por. tekst nutowy i komentarz do t. 22 i 38 wersji zamieszczonej w Dodatku (s. 60-61). s. 39 t. 25 i 41 l.r. Akompaniament różni się w źródłach zarówno liczbą uderzeń, jak i układem akordów:
AR i AO ;
AK (t. 25) , w t. 41 AK = AR i AO;
AE (→KX) ;
AG (→KY) ;
F .
Przyjęta przez nas wersja występuje najczęściej, jest najprostsza i wygodna pianistycznie (akompaniament nie nachodzi na pasaż pr.r.).
t. 26, 34 i 42 pr.r. Arpeggio na początku taktu występuje w AO tylko w t. 26. W innych źródłach pojawia się także w pozostałych taktach: t. 26 t. 34 t. 42
AR + + -
AE (→KX) + - +
AK - - +
AO + - -
AG (→KY), KC - - -
F + + +
W tej sytuacji wydaje się, że decyzję o ewentualnym użyciu arpeggia w jednym lub kilku z tych miejsc należy pozostawić smakowi wykonawcy.
Pr.r. Nuta des2 jest powtórzona na 3. ćwierćnucie taktu w AK, AO i F. W pozostałych źródłach przedłużono punktem brzmienie półnuty des2 na początku taktu.
t. 27-29 i 43-45 l.r. Źródła różnią się tu licznymi detalami akompaniamentu. W poszczególnych taktach większość wersji źródeł pokrywa się z przynajmniej jedną z wersji podanych przez nas. Odmienne wersje pojawiają się jedynie w AE (→KX) i KC: es1-as1 lub c1-es1-as1 (notacja niewyraźna) jako 2. ćwierćnuta t. 27 i 43 oraz seksta es-c1 jako 2. i 3. ćwierćnuta t. 28 i 44.
t. 30 i 46 l.r. Na 2. ćwierćnucie taktu AG ma f-as-des1. Pozostałe źródła mają – zgodnie z AO – sekstę f-des1 (jedynie w t. 30 w AR znajduje się trójdźwięk f-b-des1).
t. 32 l.r. AG jako jedyne źródło ma urozmaicającą przebieg harmoniczny odmienną wersję 3. ćwierćnuty taktu.
t. 33 l.r. Tak jak w t. 25 i 41, źródła różnią się obecnością lub brakiem uderzenia na 2. ćwierćnucie taktu. Pauza występuje tylko w AO i AK (w tym ostatnim autografie na 3. ćwierćnucie pojawia się seksta es-c1).
t. 34 pr.r. Rozpoczynająca takt seksta g1-es2 jest w AR arpeggiowana. Równoważną wersję z przyłączoną przednutką ma F.
t. 34-35 l.r. Przyjęta przez nas wersja występuje w AO i AE (→KX). W AG (→KY) i F nuta g1 pojawia się już na 2. ćwierćnucie t. 34, a w AR dopiero w akordach t. 35. AK ma w t. 34 dwa razy akord d-g-h.
t. 35 pr.r. Na początku taktu AK i F mają sekstę f1-d 2, przy czym w F jest ona połączona łukami z sekstą w poprzednim takcie. Podajemy zgodną wersję pozostałych źródeł.
t. 36 pr.r. Zamiast pauz na początku taktu AK i F mają nuty przetrzymane z poprzedniego taktu: AK samo c2, pozostałe – całą sekstę es1-c2.
L.r. Akord c-moll jest podstawą harmonii tego taktu we wszystkich źródłach oprócz AG, w którym Chopin zastąpił go czterodźwiękiem zmniejszonym c-a-es1-ges1-c2.
t. 42 pr.r. Arpeggio pochodzi z AK. Por. komentarz do t. 26 i 42 drugiej wersji Walca (8b).
t. 50 W F takt ten oparty jest na innej harmonii. Wersja ta, mimo że nie potwierdzona w innych źródłach, może być autentyczna – por. odmiany harmoniczne pojawiające się tylko w AG w t. 32 i 36.
t. 52 Wariant pochodzi z KF i Wp. Nie uwzględniamy zapisanego tam przedłużenia 1. nuty l.r. do wartości półnuty, gdyż w źródłach tych zbyt częste użycie tego chwytu (por. Dodatek, s. 60-61) jest najprawdopodobniej nieautentyczne. Również WF ma podobną wersję:
Przetrzymanie tercji as-c1 w l.r. jest z pewnością dodatkiem Fontany, gdyż zapis tej wersji wymagałby oznaczenia powtórki Dal Segno w innym miejscu niż zostało to zanotowane w KF i Wp. Jest natomiast więcej niż prawdopodobne, że intencji Chopina odpowiada przetrzymanie c2 w pr.r., gdyż ze względu na łuk w t. 1 nawet brak łuku w t. 52 – jak jest w KF i Wp – nie wyklucza takiego odczytania; por. Walc h WN 19, początek (wraz z komentarzem) i t. 80-81 oraz komentarz do Mazurka a WN 60, t. 48.
8b. Wersja autografu dla panny Gavard. Podajemy tekst AG. Warianty pochodzą z AK i AE. Oznaczenia wykonawcze w nawiasach
zaczerpnięte są z AE (t. 1 i 20) i KC (t. 1, 9, 13, 29 i 45).
s. 40 Początek Określenie legato pochodzi z AE (→KX) i KC. t. 11 pr.r. Wariant pochodzi z AK. Tego typu urozmaicenie motywu przez rozdrobnienie dłuższych wartości jest bardzo charakterystyczne dla Chopina.
t. 18 pr.r. Wariant pochodzi z AE (wersję tę ma także AK).
t. 19 pr.r. Jako 4. ósemkę część późniejszych wydań zbiorowych podaje błędnie c2.
t. 20-52 Powtórzenie tego fragmentu oznaczone jest w AG niedokładnie:
znak rozpoczynający repetycję wpisany jest przed 3. ćwierćnutą t. 20, brak jednak odpowiedniego znaku na końcu utworu. KY ma oba znaki repetycji. t. 22 i 38 pr.r. Tekst główny i wariant to dwa sposoby rozszyfrowania
niejasnego zapisu AG w t. 22 (t. 38 nie jest wypisany; patrz komentarz do t. 37):
3 [zapis nutowy]. W KY zapis ten uzupełniono w sposób, który można uważać za równoważny mordentowi:
3 [zapis nutowy]. Odczytanie to ma tę zaletę, że wersje tego taktu i trzech taktów do niego analogicznych nie są identyczne; zasada ta jest przestrzegana we wszystkich pozostałych autografach. Dlatego wersję z mordentem, notowanym w zwykły sposób, dajemy jako główną.
s. 41 t. 25 i 41 l.r. W części późniejszych wydań zbiorowych na 2. i 3. ćwierćnucie podano błędnie akordy des1-es1-g1.
t. 37 l.r. W AG partia l.r. nie została w tym takcie zanotowana. Można to wyjaśnić na dwa sposoby:
— Chopin uważał ten takt za początek odcinka zapisanego skrótowo jako powtórzenie t. 21-30, wpisał więc tylko inną niż w t. 21 partię pr.r.; prowadzi to do wersji głównej, będącej powtórzeniem t. 21;
— Chopin napisał partię pr.r. tego taktu, oznaczył skrótowo literami od „a” do „i” następne 9 taktów jako powtórzenie t. 22-30, a o partii l.r. – takiej jak we wszystkich pozostałych źródłach – zapomniał; możliwość tę uwzględniamy jako wariant."

str. 101:
Opus 70 Nr. 2 f-moll (post.)
Fassung nach der Eigenschrift:
Quellen: A1 (Aa; Bibliothèque Nationale, Paris); A2 (Ab; Sammlung Jacques Samuel, Wien); A3 (Ac; Bibliothèque Nationale, Paris); A4 (Ae; Bibliothèque Nationale, Paris).
A1 enthält eine Widmung à Mademoiselle Marie de Krudner, A2 an Madame Oury.
Textgrundlage: A3 unter Heranziehung von A1, A2 und A4.
A1 hat als Tempobezeichnung Allegretto.
Auftakt: Das Auftaktviertel fehlt in A4.
5 o: In A1, A2, A4 Vorschlag es2 vor
3. Achtel.
9 u: In A1, A2, A4 auf eins punktierte Halbnote as statt Viertelnote As; Akkord des 2. und 3. Viertels ohne as. 12 o: Vorschlagsfigur nach A1 und A2; fehlt in A3; vgl. aber T 4.
18 o: h vor d2 nach A1 und A2; fehlt in A3 und A4.
18 u: 2. und 3. Viertel nach A3; in A1, A2 und A4 b/g1 und a/ges1 ( fis1).
19 o: 4. Achtel nach A3; A1, A2 und A4 haben b2.
40: In A3 vor 3. Viertel Wiederholungszeichen, dem aber kein entsprechendes Zeichen mehr folgt.
42 o: Triolenfigur in A3 als Vorschlag zu einer in den übrigen Quellen fehlenden Hauptnote as1 notiert; vgl. aber T 50.
47 o: h vor h1 nach A1, A2 und A4; fehlt in A3; ebenso vor d2 in T 54.
56: Akkorde im 2. und 3. Viertel nach A3; in A1, A2 und A4 g/c1/es1/g1/c2 (linke und rechte Hand).
57 u: Bass nach A1, A2, A4; in A3 nicht ausgeschrieben. Es könnte auch der Bass von T 41 genommen werden.
Fassung nach Fontana: Quellen und Textgrundlage: wie Nr. 1
str. 104-105:
Opus 70 no. 2 f minor (post.)
Holograph version:
Sources: A1 (Aa; Bibliothèque Nationale, Paris); A2 (Ab; Jacques Samuel Collection, Vienna); A3 (Ac; Bibliothèque Nationale, Paris); A4 (Ae;
Bibliothèque Nationale, Paris).
Dedication à Mademoiselle Marie de Krudner in A1 and to Madame Oury in A2.
Basis of text: A3, with A1, A2 and A4 for comparison purposes.
Tempo mark in A1: Allegretto.
Upbeat: upbeat quarter-note lacking in A4.
5 u: A1, A2, A4 have grace-note eb2 on third 8th-note.
9 l: A1, A2, A4 have dotted half-note ab on beat 1 instead of quarter-note Ab; chord on beats 1 and 3 lacks ab.
12 u: Grace-note figure taken from A1 and A2; lacking in A3; however, see M 4.
18 u: h on d2 taken from A1 and A2; lacking in A3 and A4.
18 l: Beats 2 and 3 taken from A3; A1, A2 and A4 have bb/g1 and a/g b1 (f k1).
19 u: Fourth 8th-note taken from A3; A1, A2 and A4 have bb2.
40: A3 has open repeat sign in front of beat 3; no closing repeat sign follows.
42 u: A3 gives triplet figure as grace note to a principal ab1 lacking in other sources; however, see M 50.
47 u: h on b1 taken from A1, A2 and A4; lacking in A3; same on d2 in M 54.
56: Chords on beats 2 and 3 taken from A3; A1, A2 and A4 have g/c1/eb1/g1/c2 (left and right hands).
57 l: Bass taken from A1, A2 and A4; A3 not written out. Bass could also be taken from M 41.
Fontana version:
Sources and basis of text: same as no. 1.

CHOPIN, Fryderyk, 1810-1849. Eigenh. Musikmanuskript mit e. Widmung m.U. am Schluß. Paris 10. XII. 1842. 1 S. Querformat (ca. 20,5 x 25,5 cm), 12zeilig. Ränder aufgezogen; Ecken abgeschrägt, geringe Randläsuren.
(35 000.—)
Der Walzer in f-moll opus 70 Nr. 2, in der Niederschrift für die Pianistin Anna Caroline de Belleville-Oury (1808–1880):
„à Madame Oury
Paris 10 Decembre 1842. / F. Chopin“.
Die Czerny-Schülerin hatte als "Mademoiselle de Belleville" schon den 20jährigen Chopin mit ihrem Spiel beeindruckt, als sie 1830 in Warschau konzertierte; seit 1831 mit dem Violinisten Antonio James Oury verheiratet, lebte sie nach ausgedehnten Konzertreisen seit 1839 in England.
Nach der Niederschrift dieses Autographs bat Chopin die Empfängerin in einem undatierten, wohl gleichzeitigen Brief, den Walzer nicht aus der Hand zu geben: „Was den kleinen Walzer angeht, den ich das Vergnügen hatte, für Sie zu schreiben, so behalten Sie ihn bitte für sich. Ich möchte nicht, daß er veröffentlicht wird. Aber was ich doch möchte, das wäre zu hören, wie Sie ... ihn spielen, und einer Ihrer vornehmen Gesellschaften beizuwohnen, bei denen Sie so wundervoll unsere Meister interpretieren ...“ (Nach "Gesammelte Briefe", hrsg. von A. v. Guttry, München 1928.)
Der Walzer erschien im Druck tatsächlich erst postum, 1855 bei Schlesinger in Berlin (Drei Walzer für Klavier, op. 70).
Spätere Besitzer des Autographs waren der Londoner Instrumentenbauer Collard (bis 1895), der Sammler W. Westley Manning (seit ca. 1910) und der Chopin-Forscher Arthur Hedley (seit 1949). – Vgl. auch die Angaben im Chopin-Werkverzeichnis von Krystyna Kobylanska (München 1979), S. 170 f.
Prachtvolles Autograph. – Beiliegend 3 Aufzeichnungen von Arthur Hedley (1963).

CHOPIN, Fryderyk, 1810–1849. Eigenh. Musikmanuskript mit Widmung u.U. am Schluß. Paris 10.XII.1842. 1 S. Querformat, ca. 20,5×25,5 cm, 12zeilig. Ränder aufgezogen; Ecken abgeschrägt, geringe Randläsuren. (60.000.—)
Der Walzer in f-moll opus 70 Nr. 2, in der Niederschrift für die Pianistin Anna Caroline de Be l l e v i l l e - Ou r y (1808–1880):
„à Madame Oury
Paris 10 Decembre 1842. F. Chopin“.
Die Czerny-Schülerin hatte als Mademoiselle de Belleville schon den 20jährigen Chopin mit ihrem Spiel beeindruckt, als sie 1830 in Warschau konzertierte; seit 1831 mit dem Violinisten Antonio James Oury verheiratet, lebte sie nach ausgedehnten Konzertreisen seit 1839 in England.
Chopin bat die Empfängerin in einem undatierten, wohl gleichzeitig geschriebenen Brief, den Walzer nicht aus der Hand zu geben: „Was den kleinen Walzer angeht, den ich das Vergnügen hatte, für Sie zu schreiben, so behalten Sie ihn bitte für sich. Ich möchte nicht, daß er veröffentlicht wird. Aber was ich doch möchte, das wäre zu hören, wie Sie ... ihn spielen, und einer Ihrer vornehmen Gesellschaften beizuwohnen, bei denen Sie so wundervoll unsere Meister interpretieren ...“ (Gesammelte Briefe, hrsg. v. A. v. Guttry, München 1928). Der Walzer erschien im Druck tatsächlich erst postum, 1855 bei Schlesinger in Berlin („Drei Walzer für Klavier“, op. 70).
Spätere Besitzer des Autographs waren der Londoner Instrumentenbauer Collard (bis 1895), der Sammler W. Westley Manning (seit ca. 1910) und der Chopin-Forscher Arthur Hedley (seit 1949). – Vgl. auch die Angaben im Chopin-Werkverzeichnis von Krystyna Kobylanska (München 1979), S. 170f.
P r a c h t v o l l e s A u t o g r a p h . – Beiliegend 3 Aufzeichnungen von Arthur Hedley (1963).

WALC F-MOLL [OP. 70 NR 2]
Autograf ofiarowany Annie Caroline de Belleville-Oury, sygnowany. Dedykacja: "a[!] Madame Oury Paris, 10 D[é]cembre 1842.", 10 grudnia 1842, Muzeum Fryderyka Chopina w NIFC